मृत व्यक्तींचे आधार कार्ड: नवीन धोरण आणि प्रक्रिया (Deceased Person Aadhaar Updates)

येथे मृत व्यक्तींचे आधार कार्ड रद्द करण्याबाबतचे नवीन धोरण आणि प्रक्रिया यावर आधारित एक सविस्तर आणि अद्ययावत ब्लॉग पोस्ट दिली आहे. ही माहिती नोव्हेंबर 2025 पर्यंतच्या ताज्या अपडेट्सवर आधारित आहे.

मृत व्यक्तीचे आधार कार्ड रद्द करा घरबसल्या: नवीन नियम 2025 आणि संपूर्ण प्रक्रिया

कुटुंबातील एखाद्या व्यक्तीचे निधन झाल्यास, त्यांचे पॅन कार्ड, निवडणूक ओळखपत्र आणि बँक खाती बंद करणे जेवढे महत्त्वाचे असते, तितकेच किंवा त्याहून अधिक महत्त्वाचे आहे त्यांचे आधार कार्ड (Aadhaar Card) निष्क्रिय करणे.

UIDAI ने 2025 मध्ये एक मोठी मोहीम राबवून जवळपास 2 कोटींहून अधिक मृत व्यक्तींचे आधार कार्ड निष्क्रिय (Deactivate) केले आहेत. फसवणूक टाळण्यासाठी आणि सरकारी डेटाबेस स्वच्छ ठेवण्यासाठी, आता सर्वसामान्यांसाठीही 'माय आधार' (myAadhaar) पोर्टलवर नवीन सुविधा सुरू करण्यात आली आहे.

या लेखात आपण पाहणार आहोत की, मृत व्यक्तीचे आधार कार्ड रद्द कसे करावे, त्यासाठी लागणारी कागदपत्रे कोणती आणि याची प्रक्रिया काय आहे.

महत्त्वाचे मुद्दे (Key Highlights)

पात्रता निकष (Eligibility Criteria)

मृत व्यक्तीचे आधार कार्ड रद्द करण्यासाठी किंवा निष्क्रिय करण्यासाठी खालील व्यक्ती पात्र आहेत:

• मृत व्यक्तीचे रक्ताच्या नात्यातील नातेवाईक (उदा. पती/पत्नी, मुले, आई-वडील).

• मृत व्यक्तीचे कायदेशीर वारस (Legal Heir).

• अर्जदार व्यक्तीकडे स्वतःचा वैध आधार क्रमांक असणे आवश्यक आहे.

• मृत व्यक्तीचा मृत्यूचा दाखला (Death Certificate) उपलब्ध असणे अनिवार्य आहे.

या अपडेटचे फायदे (Benefits)

बऱ्याच लोकांना प्रश्न पडतो की, मृत व्यक्तीचे आधार कार्ड रद्द केल्याने काय फायदा होणार? याचे मुख्य फायदे खालीलप्रमाणे आहेत:

1. फसवणूक टाळणे: मृत व्यक्तीच्या आधारचा वापर करून होणाऱ्या बेकायदेशीर ॲक्टिव्हिटी, कर्ज काढणे किंवा सिम कार्ड खरेदी करणे यांसारख्या फसवणुकींना आळा बसतो.

2. सरकारी अनुदानाचा गैरवापर थांबवणे: गॅस सबसिडी, पेन्शन किंवा रेशन यांसारख्या सरकारी योजनांचा लाभ मृत्यूनंतरही चालू राहणे बेकायदेशीर आहे. आधार रद्द केल्याने हे थांबते.

3. कायदेशीर सुरक्षा: भविड्यात त्या आधार क्रमांकावर कोणताही गैरव्यवहार झाल्यास, कुटुंबाला नाहक त्रासाला सामोरे जावे लागत नाही.

4. डेटाबेस अचूकता: UIDAI कडे नागरिकांची अचूक माहिती राहते.

आवश्यक कागदपत्रे (Documents Required)

अर्ज करण्यापूर्वी खालील कागदपत्रे तयार ठेवा:

• मृत व्यक्तीचा मृत्यूचा दाखला (Original Death Certificate): स्थानिक नगरपालिका किंवा ग्रामपंचायतीकडून मिळालेला.

• मृत व्यक्तीचा आधार क्रमांक: (आधार कार्डची प्रत असल्यास उत्तम).

• अर्जदाराचे आधार कार्ड: (नातेवाईक म्हणून ओळख पटवण्यासाठी).

• नातेसंबंधाचा पुरावा (Relationship Proof): रेशन कार्ड, जन्म दाखला किंवा इतर सरकारी कागदपत्र ज्यावर मृत व्यक्तीशी तुमचे नाते स्पष्ट होईल.

अर्ज करण्याची प्रक्रिया (Application Process)

UIDAI ने 2025 मध्ये ऑनलाइन पद्धत सुरू केली आहे, जी सध्या निवडक राज्यांमध्ये (Civil Registration System - CRS शी जोडलेल्या) उपलब्ध आहे.

पद्धत 1: ऑनलाइन प्रक्रिया (Online Process via myAadhaar)

1. सर्वात आधी UIDAI च्या अधिकृत myAadhaar Portal वर जा.

2. तुमच्या स्वतःच्या आधार नंबरने Login करा (OTP द्वारे).

3. डॅशबोर्डवर 'Reporting of Death of a Family Member' (कुटुंबातील सदस्याच्या मृत्यूची नोंद) या पर्यायावर क्लिक करा.

4. तेथे मृत व्यक्तीचा आधार क्रमांक आणि मृत्यू प्रमाणपत्र क्रमांक (Death Certificate Number) टाका.

5. मृत्यूचा दाखला (Scanned Copy) अपलोड करा.

6. माहिती सबमिट करा. UIDAI ही माहिती जन्म-मृत्यू निबंधक कार्यालयाशी (Registrar) पडताळून पाहील आणि आधार निष्क्रिय करेल.

पद्धत 2: ऑफलाइन प्रक्रिया (Offline Process via Aadhaar Center)

जर ऑनलाइन पर्याय तुमच्या राज्यात उपलब्ध नसेल, तर:

1. जवळच्या आधार सेवा केंद्राला (Aadhaar Seva Kendra) भेट द्या.

2. सोबत मृत व्यक्तीचे आधार कार्ड आणि ओरिजिनल मृत्यूचा दाखला घेऊन जा.

3. तेथे ऑपरेटरला आधार निष्क्रिय करण्याबाबत विनंती करा (Deactivation Request).

4. काही वेळा लेखी अर्ज द्यावा लागू शकतो.

5. तुमची बायोमेट्रिक पडताळणी झाल्यानंतर विनंती स्वीकारली जाईल.

महत्त्वाच्या लिंक्स (Important Links)

• ऑनलाइन अर्ज करण्यासाठी (Login): येथे क्लिक करा

• मृत्यू प्रमाणपत्र पडताळणीसाठी: crstorg.gov.in

• UIDAI अधिकृत परिपत्रक: [suspicious link removed]

नेहमी विचारले जाणारे प्रश्न (FAQs)

प्रश्न 1: मृत व्यक्तीचे आधार कार्ड रद्द करणे बंधनकारक आहे का?

उत्तर: होय, कायदेशीरदृष्ट्या आणि सुरक्षिततेच्या कारणास्तव मृत्यूनंतर आधार निष्क्रिय करणे अत्यंत महत्त्वाचे आहे, जेणेकरून त्याचा गैरवापर होणार नाही.

प्रश्न 2: आधार कार्ड रद्द केल्यावर मला काही पैसे मिळतील का?

उत्तर: नाही, ही प्रक्रिया फक्त सुरक्षिततेसाठी आहे. यामध्ये कोणताही थेट आर्थिक लाभ मिळत नाही.

प्रश्न 3: मृत व्यक्तीचे आधार कार्ड मी स्वतःच्या घरी ठेवू शकतो का?

उत्तर: तुम्ही ते स्मृती म्हणून ठेवू शकता, पण एकदा ते निष्क्रिय झाले की त्याचा वापर कोणत्याही सरकारी कामासाठी किंवा ओळखीचा पुरावा म्हणून करता येणार नाही.

प्रश्न 4: ऑनलाइन सुविधा महाराष्ट्रात उपलब्ध आहे का?

उत्तर: 2025 च्या मध्यापर्यंत ही सुविधा सुमारे 24-25 राज्यांमध्ये सुरू झाली आहे. तुम्ही myAadhaar पोर्टलवर लॉगिन करून तुमच्या राज्याची स्थिती तपासू शकता.

निष्कर्ष (Conclusion)

डिजिटल युगात सुरक्षित राहण्यासाठी मृत व्यक्तींचे आधार अपडेट (Deceased Person Aadhaar Update) करणे ही एक जागरूक नागरिक म्हणून आपली जबाबदारी आहे. वर दिलेल्या प्रक्रियेचा वापर करून आपण घरबसल्या किंवा जवळच्या केंद्रावर जाऊन हे काम पूर्ण करू शकता.