PMJAY: ₹5 लाखांपर्यंत मोफत उपचार, आता 70 वर्षांवरील ज्येष्ठांनाही लाभ!

🩺 प्रधानमंत्री जन आरोग्य योजना (PMJAY) 2025: ₹5 लाखांपर्यंत मोफत उपचार, आता 70 वर्षांवरील ज्येष्ठांनाही लाभ!

नवीन अपडेट्ससह संपूर्ण माहिती आणि अर्ज प्रक्रिया

प्रधानमंत्री जन आरोग्य योजना (PMJAY), ज्याला ‘आयुष्मान भारत’ असेही म्हणतात, हा जगातील सर्वात मोठा सरकारी पुरस्कृत आरोग्य विमा कार्यक्रम आहे. सप्टेंबर 2018 मध्ये सुरू करण्यात आलेली ही योजना आर्थिकदृष्ट्या दुर्बळ असलेल्या सुमारे 12 कोटींहून अधिक कुटुंबांना (सुमारे 55 कोटी लाभार्थी) दरवर्षी ₹5 लाख पर्यंतचे आरोग्य विमा संरक्षण पुरवते.

या योजनेचा मुख्य उद्देश गरीब कुटुंबांना गंभीर आजारांवरील उपचारांसाठी येणारा मोठा खर्च (Out-of-Pocket Expenditure) टाळता यावा आणि त्यांना देशातील कोणत्याही संलग्न सरकारी किंवा खाजगी रुग्णालयात कॅशलेस (Cashless) उपचार घेता यावेत हा आहे.

🔥 गेल्या 6 महिन्यांतील सर्वात महत्त्वाचे अपडेट!

ऑक्टोबर 2024 मध्ये सरकारने एक मोठा निर्णय घेतला, ज्यानुसार आता 70 वर्षे आणि त्याहून अधिक वयाच्या सर्व ज्येष्ठ नागरिकांना, त्यांच्या उत्पन्न गटाचा विचार न करता, PMJAY योजनेअंतर्गत प्रति कुटुंब प्रति वर्ष ₹5 लाख पर्यंतचे मोफत उपचारांचे लाभ मिळणार आहेत. या ज्येष्ठ नागरिकांसाठी ‘आयुष्मान वय वंदना कार्ड’ बनवण्याची प्रक्रिया सुरू झाली आहे. (संदर्भ: ऑक्टोबर 2024 व सप्टेंबर 2024 चे सरकारी निर्णय).

🎯 प्रमुख वैशिष्ट्ये (Key Highlights Table)

✅ पात्रता निकष (Eligibility Criteria)

या योजनेत लाभ मिळवण्यासाठी अर्जदाराचे नाव सामाजिक-आर्थिक आणि जात जनगणना 2011 (SECC 2011) च्या डेटाबेसनुसार निश्चित केले जाते. या निकषांचे दोन मुख्य भाग आहेत:

1. ग्रामीण भागातील कुटुंबांसाठी (Rural Households)

• कच्च्या (Kuccha) भिंती आणि छप्पर असलेल्या एका खोलीच्या घरात राहणारे कुटुंब.

• 16 ते 59 वयोगटातील कोणताही प्रौढ सदस्य (Adult Member) नसलेले कुटुंब.

• 16 ते 59 वयोगटातील पुरुष सदस्य नसलेले महिला-प्रमुख कुटुंब.

• घरात शारीरिकरित्या अपंग (Disabled) सदस्य आणि कोणताही कार्यक्षम प्रौढ सदस्य नसलेले कुटुंब.

• अनुसूचित जाती (SC) आणि अनुसूचित जमाती (ST) चे कुटुंब.

• ज्या कुटुंबांचे उत्पन्न बहुतांश अंगमेहनतीवर (Manual Casual Labour) अवलंबून आहे आणि ते भूमिहीन आहेत.

• कायदेशीररित्या मुक्त झालेले वेठबिगारी मजूर (Bonded Labour).

2. शहरी भागातील कुटुंबांसाठी (Urban Households)

शहरी भागात कुटुंबातील सदस्य कोणत्या प्रकारचा व्यवसाय करतात, यावर पात्रता ठरते. खालीलपैकी कोणत्याही व्यवसायातील व्यक्ती पात्र असू शकतात:

विशेष नोंद:

• 70 वर्षांवरील ज्येष्ठ नागरिक: ऑक्टोबर 2024 च्या अपडेटनुसार, 70 वर्षे आणि त्याहून अधिक वयाच्या सर्व नागरिकांना, त्यांच्या उत्पन्न किंवा SECC स्टेटसचा विचार न करता, PMJAY चा लाभ मिळेल.

• PMJAY मध्ये कुटुंबाच्या आकारमानावर (Family Size) किंवा वयावर कोणतीही मर्यादा नाही.

💰 योजनेचे फायदे (Benefits)

PMJAY योजनेचा मुख्य फायदा म्हणजे हे एक आरोग्य विमा कवच आहे, ज्याअंतर्गत खालील बाबींचा समावेश होतो:

1. कॅशलेस उपचार: संलग्न रुग्णालयांमध्ये (Empanelled Hospitals) लाभार्थीला उपचारांसाठी कोणताही खर्च करावा लागत नाही.

2. मोठा विमा कव्हर: प्रति कुटुंब, प्रति वर्ष ₹5,00,000/- चा विमा कव्हर. हा 'फॅमिली फ्लोटर' तत्त्वावर आधारित आहे, म्हणजे कुटुंबातील कोणताही सदस्य याचा वापर करू शकतो.

3. आजारांवरील कव्हरेज: सुमारे 1,929 पेक्षा जास्त प्रक्रिया, शस्त्रक्रिया आणि गंभीर आजारांवर उपचार समाविष्ट आहेत (उदा. कर्करोग, हृदयविकार, किडनी, सांधे प्रत्यारोपण, इत्यादी).

4. पहिल्या दिवसापासून कव्हरेज: जर तुम्हाला आधीपासूनच कोणताही आजार (Pre-existing Disease) असेल, तरीही तो पहिल्या दिवसापासून कव्हर केला जातो.

5. हॉस्पिटलायझेशन खर्च:

   • रुग्णालयात दाखल होण्यापूर्वीचा (Pre-hospitalisation) 3 दिवसांपर्यंतचा खर्च.

   • रुग्णालयातून घरी सोडल्यानंतरचा (Post-hospitalisation) 15 दिवसांपर्यंतचा खर्च (औषधे आणि निदान तपासण्यांसह).

6. इतर खर्च: रूम रेंट, डॉक्टरांचे शुल्क, निदान सेवा (Diagnostics), ऑपरेशन थिएटर (OT) आणि ICU खर्च, औषधे आणि वैद्यकीय उपकरणे.

7. देशभर पोर्टेबिलिटी: लाभार्थी देशातील कोणत्याही संलग्न सरकारी किंवा खाजगी रुग्णालयात या कार्डचा वापर करून उपचार घेऊ शकतो.

📝 आवश्यक कागदपत्रे (Documents Required)

लाभार्थीचे नाव SECC 2011 यादीत असल्यास, आयुष्मान कार्ड बनवण्यासाठी खालील कागदपत्रे आवश्यक आहेत:

• ओळख आणि पत्त्याचा पुरावा (ID & Address Proof):

  • आधार कार्ड (Aadhaar Card) (अनिवार्य)

  • रेशन कार्ड (शिधापत्रिका)

• कुटुंब ओळख पुरावा:

  • रेशन कार्ड (शिधापत्रिका) - महाराष्ट्रातील 'एकत्रित आयुष्मान भारत प्रधानमंत्री जन आरोग्य योजना' साठी हे महत्त्वाचे आहे.

  • आरोग्य विमा स्मार्ट कार्ड (RSBY कार्ड) (असल्यास).

• इतर कागदपत्रे:

  • मोबाईल क्रमांक (आधार संलग्नित असल्यास उत्तम).

  • जात प्रमाणपत्र (आवश्यक असल्यास).

  • उत्पन्नाचा दाखला (फक्त काही विशिष्ट राज्य योजनांसाठी लागू होऊ शकतो, PMJAY साठी नाही).

📲 अर्ज प्रक्रिया (Application Process)

PMJAY अंतर्गत नोंदणी करण्याची प्रक्रिया सोपी आहे. तुम्ही या योजनेचे लाभार्थी आहात की नाही, हे तपासणे सर्वात महत्त्वाचे आहे, कारण ही योजना स्वतःहून अर्ज करण्याची योजना नसून पात्रता-आधारित (Entitlement Based) योजना आहे.

पायरी 1: पात्रता तपासा (Check Eligibility)

• ऑनलाइन (Online):

  1. अधिकृत PMJAY - Beneficiary Portal (https://beneficiary.nha.gov.in/) वर जा.

  2. 'Beneficiary' म्हणून लॉग इन करा. तुमचा मोबाईल नंबर आणि आधारद्वारे OTP वापरून पडताळणी करा.

  3. तुमचे राज्य, जिल्हा निवडा.

  4. 'Search By' मध्ये आधार क्रमांक, नाव, रेशन कार्ड (शिधापत्रिका) किंवा SECC नाव निवडून माहिती भरा.

  5. तुमचे नाव यादीत असल्यास, तुम्ही पात्र आहात.

• ऑफलाइन (Offline):

  1. तुमच्या जवळच्या कॉमन सर्विस सेंटर (CSC) / महा-ई सेवा केंद्र / ग्रामपंचायत येथील 'आपले सरकार' केंद्राला भेट द्या.

  2. योजनेच्या संलग्न रुग्णालयातील (Empanelled Hospital) 'आरोग्य मित्रा' ला भेटा.

  3. तेथे तुमचे नाव SECC 2011 च्या यादीत आहे की नाही, याची पडताळणी केली जाईल.

पायरी 2: आयुष्मान कार्ड तयार करा (Ayushman Card Creation - e-KYC)

• तुम्ही पात्र असल्यास, तुम्ही तुमच्या जवळच्या CSC सेंटर किंवा संलग्न रुग्णालयात ई-केवायसी (e-KYC) प्रक्रिया पूर्ण करू शकता.

• ई-केवायसीसाठी तुम्हाला आधार कार्ड आणि शिधापत्रिका (रेशन कार्ड) घेऊन जावे लागेल.

• पडताळणी (Verification) पूर्ण झाल्यावर, तुमचा फोटो घेऊन आयुष्मान कार्ड तयार केले जाईल.

• तुम्ही Ayushman App चा वापर करून तुमचे कार्ड स्वतः देखील तयार (Self-Service) करू शकता आणि डाउनलोड करू शकता.

पायरी 3: कार्ड मिळवा

• ई-केवायसी नंतर, तुमचे आयुष्मान कार्ड डिजिटल स्वरूपात उपलब्ध होईल. तुम्ही ते PMJAY Beneficiary Portal किंवा Ayushman App वरून डाउनलोड करू शकता.

• काही राज्यांमध्ये, हे कार्ड प्रिंट करून आरोग्य मित्र किंवा आशा वर्करमार्फत घरपोच देखील दिले जाते.

🔗 महत्त्वाच्या लिंक्स (Important Links Section)

❓ वारंवार विचारले जाणारे प्रश्न (FAQs)

Q.1. PMJAY कार्ड काढण्यासाठी काही शुल्क (Fee) लागते का?

उत्तर: नाही. आयुष्मान कार्ड तयार करण्याची किंवा योजनेचा लाभ घेण्याची प्रक्रिया संपूर्णपणे विनामूल्य (Totally Free) आहे. CSC केंद्र, संलग्न रुग्णालय किंवा आपले सरकार केंद्रावर कार्ड काढण्यासाठी कोणतेही शुल्क देऊ नका.

Q.2. जर माझे नाव SECC 2011 च्या यादीत नसेल, तर मी PMJAY चा लाभ घेऊ शकतो का?

उत्तर: PMJAY (केंद्र सरकारची योजना) प्रामुख्याने SECC यादीवर आधारित आहे. तथापि, 70 वर्षे आणि त्याहून अधिक वयाच्या सर्व ज्येष्ठ नागरिकांसाठी आता नाव यादीत नसले तरीही एक वेगळा 'आयुष्मान वय वंदना कार्ड' चा लाभ उपलब्ध आहे.

Q.3. PMJAY कार्ड मिळाल्यावर मी खाजगी रुग्णालयात उपचार घेऊ शकतो का?

उत्तर: होय, नक्कीच. योजनेअंतर्गत संलग्न (Empanelled) असलेल्या कोणत्याही सरकारी किंवा खाजगी रुग्णालयात तुम्ही मोफत आणि कॅशलेस उपचार घेऊ शकता. संलग्न रुग्णालयांची यादी तुम्ही https://hospitals.pmjay.gov.in/ या वेबसाइटवर पाहू शकता.

Q.4. एका कुटुंबातील किती सदस्य या योजनेचा लाभ घेऊ शकतात?

उत्तर: या योजनेत कुटुंबातील सदस्यांच्या संख्येवर कोणतीही मर्यादा नाही (No cap on family size). कुटुंबातील प्रत्येक पात्र सदस्य ₹5 लाख च्या कव्हरचा लाभ घेऊ शकतो.