🎯 संजय गांधी निराधार अनुदान योजना २०२५: निराधार व्यक्तींसाठी दरमहा ₹१,५००/- ते ₹२,५००/- चा आधार!

महाराष्ट्र शासनाच्या विशेष सहाय्यता योजनेअंतर्गत समाजातील निराधार, विधवा, दिव्यांग आणि दुर्धर आजाराने त्रस्त व्यक्तींना सन्मानाने जीवन जगता यावे, यासाठी संजय गांधी निराधार अनुदान योजना राबविली जाते.

ही योजना सामाजिक न्यायासाठी एक महत्त्वपूर्ण पाऊल आहे. २६ नोव्हेंबर २०२५ पर्यंतचे नवीनतम नियम, अनुदानाची रक्कम आणि अर्ज प्रक्रियेतील बदल खालीलप्रमाणे सविस्तर दिले आहेत.

🔔 मुख्य ठळक वैशिष्ट्ये (Key Highlights)

✅ पात्रता निकष (Eligibility Criteria)

या योजनेसाठी अर्ज करताना खालील अटी आणि शर्ती पूर्ण करणे आवश्यक आहे:

• वयाची अट: अर्जदाराचे वय १८ वर्षांपेक्षा जास्त आणि ६५ वर्षांपेक्षा कमी असावे.

• रहिवासी: अर्जदार किमान १५ वर्षांपासून महाराष्ट्राचा कायम रहिवासी असावा.

• उत्पन्न मर्यादा:

  • सर्वसाधारण लाभार्थी: कुटुंबाचे वार्षिक उत्पन्न ₹२१,०००/- पेक्षा जास्त नसावे.

  • दिव्यांग लाभार्थी: कुटुंबाचे वार्षिक उत्पन्न ₹५०,०००/- पर्यंत असावे.

• बीपीएल (BPL) कुटुंबातील सदस्य किंवा दारिद्र्यरेषेखालील कुटुंबाच्या यादीत नाव असणे आवश्यक आहे.

👥 योजनेसाठी पात्र अर्जदार (Eligible Applicants)

जी व्यक्ती खालीलपैकी कोणत्याही श्रेणीत मोडते, ती या योजनेसाठी अर्ज करू शकते:

• उत्पन्नाचे साधन नसलेले निराधार पुरुष आणि स्त्रिया.

• उत्पन्नाचे साधन नसलेल्या विधवा महिला (शेतकऱ्यांच्या आत्महत्या केलेल्या विधवांसह).

• अनाथ मुले (ज्यांच्या पालनपोषणासाठी कोणी नाही).

• सर्व प्रकारचे अपंग/दिव्यांग (अपंगत्व ४०% किंवा त्याहून अधिक).

• दुर्धर आजाराने त्रस्त व्यक्ती (उदा. क्षयरोग, कर्करोग, एड्स, कुष्ठरोग, सिकलसेल ॲनिमिया).

• घटस्फोटित किंवा पोटगी न मिळालेल्या घटस्फोट प्रक्रिया सुरू असलेल्या महिला.

• तृतीयपंथी (Transgender) आणि देवदासी.

• कारावासाची शिक्षा भोगत असलेल्या कैद्यांच्या पत्नी.

• ३५ वर्षांपेक्षा जास्त वयाच्या अविवाहित महिला.

💰 लाभ आणि अनुदानाची रक्कम (Benefits)

या योजनेअंतर्गत पात्र लाभार्थ्यांना त्यांच्या बँक खात्यात थेट मासिक आर्थिक मदत (DBT) दिली जाते:

1. सर्वसाधारण लाभार्थी (निराधार, विधवा इ.): दरमहा ₹१,५००/- ची आर्थिक मदत.

2. दिव्यांग लाभार्थी (अपंग): या लाभार्थ्यांना दरमहा ₹२,५००/- ची आर्थिक मदत दिली जाते.

🚨 नवीनतम अपडेट (Latest Update) - मागील ६ महिन्यांतले:

दिव्यांग लाभार्थ्यांसाठी अनुदान वाढ: मिळालेल्या माहितीनुसार, दिव्यांग लाभार्थ्यांसाठी मासिक अनुदानाची रक्कम वाढवून ₹२,५००/- करण्यात आली आहे.

हयातीचा दाखला (Life Certificate): लाभ चालू ठेवण्यासाठी, लाभार्थ्यांनी हयातीचा दाखला वेळेत सादर करणे अत्यंत आवश्यक आहे. आधी याची अंतिम मुदत वाढवून ३१ ऑगस्टपर्यंत करण्यात आली होती. त्यामुळे, ज्यांनी अजून दाखला दिला नाही, त्यांचे मानधन थांबले असण्याची शक्यता आहे.

ई-केवायसी (eKYC) आणि UDID कार्ड: दिव्यांग लाभार्थ्यांसाठी UDID कार्ड eKYC करणे अनिवार्य करण्यात आले आहे, अन्यथा पेन्शन प्रक्रियेत अडचणी येऊ शकतात.

📑 आवश्यक कागदपत्रे (Documents Required)

अर्ज करताना खालील कागदपत्रांची आवश्यकता असते. ही कागदपत्रे स्व-प्रमाणित (Self-Attested) असावी लागतात:

• ओळखीचा पुरावा: आधार कार्ड, मतदार कार्ड.

• वयाचा पुरावा: जन्म प्रमाणपत्र / शाळा सोडल्याचा दाखला / शासकीय वैद्यकीय अधिकाऱ्याचा दाखला.

• रहिवासी पुरावा: अर्जदार किमान १५ वर्षांपासून महाराष्ट्रात रहिवासी असल्याचा तलाठी/ग्रामसेवक यांचा दाखला (अधिवास प्रमाणपत्र).

• उत्पन्नाचा दाखला: तहसीलदार किंवा उपविभागीय अधिकारी यांनी दिलेला ₹२१,०००/- किंवा ₹५०,०००/- उत्पन्न मर्यादेचा दाखला.

• बँक पासबुक: बँक पासबुकच्या पहिल्या पानाची प्रत (खाते आधार कार्डशी लिंक असावे).

• लाभार्थीनुसार विशिष्ट कागदपत्रे:

  • विधवा: पतीचा मृत्यूचा दाखला.

  • अपंग: जिल्हा शल्य चिकित्सक/सिव्हिल सर्जन यांनी दिलेले अपंगत्वाचे प्रमाणपत्र (४०% किंवा अधिक).

  • आजारी: शासकीय रुग्णालयाच्या वैद्यकीय अधीक्षकांनी दिलेले दुर्धर आजाराचे प्रमाणपत्र.

  • घटस्फोटित: घटस्फोटाचा/घटस्फोट प्रक्रिया सुरू असल्याचा पुरावा.

📝 अर्ज करण्याची प्रक्रिया (Application Process)

तुम्ही ही योजना ऑफलाइन (Offline) किंवा ऑनलाइन (Online) अशा दोन्ही प्रकारे अर्ज करू शकता.

🟢 १. ऑफलाइन अर्ज प्रक्रिया

1. अर्ज मिळवा: आपल्या क्षेत्रातील तहसीलदार कार्यालय (Sanjay Gandhi Yojana Branch), तलाठी कार्यालय, किंवा जिल्हाधिकारी कार्यालयात भेट द्या.

2. फॉर्म भरा: अर्ज काळजीपूर्वक भरा आणि पासपोर्ट आकाराचा फोटो चिकटवा.

3. कागदपत्रे जोडा: वर नमूद केलेली सर्व आवश्यक कागदपत्रे जोडा.

4. सादर करा: संपूर्ण भरलेला अर्ज आणि कागदपत्रे तहसीलदार, संजय गांधी योजना यांच्याकडे जमा करा.

5. पोचपावती: अर्ज जमा केल्याची पोचपावती (Receipt) घ्यायला विसरू नका.

🌐 २. ऑनलाइन अर्ज प्रक्रिया

1. पोर्टलवर जा: अर्जदार 'आपले सरकार सेवा केंद्र' (MahaOnline) किंवा जवळच्या महा-ई-सेवा केंद्रावर भेट देऊ शकतात.

2. माहिती भरा: केंद्र चालक 'आपले सरकार' पोर्टलवर (सेवा क्रमांक - २२३६) अर्जदाराची माहिती भरतील.

3. कागदपत्रे अपलोड करा: स्कॅन केलेली कागदपत्रे अपलोड केली जातील.

4. शुल्क भरा: अर्ज शुल्क ऑनलाइन भरावे लागेल.

5. अर्ज मागोवा: अर्जदाराला एक पोचपावती मिळेल, ज्याचा उपयोग करून ३० दिवसांच्या आत अर्जाची स्थिती तपासता येते.

🔗 महत्त्वाच्या लिंक्स (Important Links Section)

❓ वारंवार विचारले जाणारे प्रश्न (FAQs)

१. माझ्या कुटुंबाचे उत्पन्न ₹२५,०००/- आहे, तरीही मी अर्ज करू शकतो का?

उत्तर: नाही. सर्वसाधारण लाभार्थ्यांसाठी वार्षिक उत्पन्न मर्यादा ₹२१,०००/- आहे. जर तुम्ही दिव्यांग असाल, तर तुमची उत्पन्न मर्यादा ₹५०,०००/- पर्यंत आहे. उत्पन्न मर्यादेचे उल्लंघन झाल्यास अर्ज अपात्र ठरू शकतो.

२. मला योजनेचे पैसे कधी मिळतील?

उत्तर: एकदा अर्ज मंजूर झाल्यावर, लाभार्थ्यांना दरमहा थेट त्यांच्या बँक खात्यात (DBT) अनुदानाची रक्कम जमा केली जाते. सामान्यतः, पेन्शन दर महिन्याच्या १ ते १० तारखेदरम्यान जमा होते, परंतु काहीवेळा प्रशासकीय कारणांमुळे विलंब होऊ शकतो.

३. मी ६५ वर्षांपेक्षा जास्त वयाचा आहे, माझ्यासाठी कोणती योजना आहे?

उत्तर: ६५ वर्षांपेक्षा जास्त वयाच्या निराधार व्यक्तींसाठी 'श्रावणबाळ सेवा राज्य निवृत्तीवेतन योजना' आणि 'इंदिरा गांधी राष्ट्रीय वृद्धापकाळ निवृत्ती वेतन योजना' यांसारख्या इतर योजना उपलब्ध आहेत. आपण त्यासाठी अर्ज करू शकता.

४. या योजनेत मुलांसाठी काय नियम आहेत?

उत्तर: लाभार्थ्याला या योजनेचा लाभ तोपर्यंत मिळतो जोपर्यंत त्यांची मुले २५ वर्षांची होत नाहीत किंवा त्यांना नोकरी लागत नाही (यापैकी जे आधी होईल). मात्र, जर लाभार्थ्याला फक्त मुलीच असतील, तर त्यांच्या वयाचा किंवा विवाहाचा विचार न करता लाभ सुरू राहतो.